Historia początków zbiorów etnograficznych Muzeum Okręgowego w Sieradzu sięga początków XX w., kiedy to powstały prywatne kolekcje gromadzące pamiątki związane z dziejami i kulturą Ziemi Sieradzkiej. Zbiory barona Stanisława Graeve z Biskupic, Kazimierza Walewskiego z Tubądzina oraz Mieczysława Krawczyńskiego z Sieradza zawierały liczne eksponaty etnograficzne. Jednak znamiennym dla życia kulturalnego i muzealnictwa sieradzkiego był rok 1937, kiedy to powołano do życia Muzeum w Sieradzu. W nowopowstałej placówce eksponaty obrazujące lub związane z życiem codziennym sieradzkiej wsi zostały zgrupowane w odrębnym dziale etnograficznym. Zaczątkiem tej kolekcji była grupa przedmiotów przekazanych w darze m.in. przez Mieczysława Krawczyńskiego. Wojna i trudny okres powojenny sprawił, że większość muzealiów etnograficznych uległa zniszczeniu lub rozproszeniu.
W 1948 r., dzięki działaniom Komitetu Odbudowy Muzeum Ziemi Sieradzkiej pod przewodnictwem ks. Apolinarego Leśniewskiego, reaktywowano Muzeum. Do zbiorów Muzeum wróciły tylko nieliczne ocalałe eksponaty. Dzięki staraniom Rudolfa Weinerta, przetrwała przede wszystkim kolekcja strojów ludowych z początków XX w. oraz pojedyncze eksponaty muzealne z kolekcji Mieczysława Krawczyńskiego i Kazimierza Walewskiego.
Dział Etnografii formalnie powołano do życia w 1952 r. Przez wiele lat opiekę nad nim sprawowała osobiście Zofia Neymanowa, będąca jednocześnie kierowniczką odradzającego się muzeum sieradzkiego. Zofia Neymanowa była inicjatorką przeprowadzenia już w 1952 r. pierwszych badań terenowych w okolicznych podsieradzkich wsiach, m.in. w Monicach, Kłocku i Chojnem. Badaniom towarzyszyło pozyskiwanie nowych eksponatów, które w przyszłości wzbogaciły zbiory muzealne.
Jako pierwsze eksponaty w Dziale Etnograficznym zostały wpisane pod kolejnymi numerami: MS/E/1 – drewniana łyżka, MS/E/2 – stępa ręczna i MS/E/3 – chustka jedwabna. Były to przedwojenne dary Mieczysława Krawczyńskiego przekazane sieradzkiemu muzeum jeszcze w 1937 r. Kolejną grupą eksponatów jest kolekcja wycinanek autorstwa Józefy Chaładaj z Monic (145 wycinanek) i Rozalii Ślipek z Monic (6 wycinanek), podarowanych Muzeum przez Zofię Neymanową w 1948 r. Liczba zabytków etnograficznych w latach następnych zaczęła rosnąć dzięki działalności Zofii Neymanowej, która wzbogaciła kolekcję drogą darów oraz eksponatów pozyskanych w trakcie penetracji w terenie. Według sprawozdania za rok 1955, w Dziale Etnografii znajdowało się już 360 muzealiów, w tym m.in. 209 wycinanek, 8 kompletów strojów ludowych (w tym 6 kobiecych), 6 rzeźb o tematyce religijnej (z Barczewa, Burzenina, Drząznej i Tubądzina).
W 1957 r., po trwającym od lat remoncie kamienicy przy ul. Dominikańskiej 2, otwarta została pierwsza stała ekspozycja muzealna. Była to właśnie wystawa etnograficzna, na którą przeznaczono największe i najbardziej okazałe pomieszczenie w kamienicy. Na nowo otwartej wystawie znalazły się przede wszystkim stroje i tkaniny ludowe oraz prezentowane było zdobnictwo ludowe (wycinanki, pająki, koronki) z terenu Ziemi Sieradzkiej.
Na koniec 2011 r. zbiory Działu Etnografii tworzy grupa 5393 muzealiów. Eksponaty pozyskiwano przede wszystkim drogą zakupów, darów oraz penetracji w terenie. Na szczególne podkreślenie zasługuje działalność Zofii Neymanowej, która wzbogaciła sieradzkie muzeum o 412 eksponatów o charakterze etnograficznym, w tym: 332 wycinanki, rzeźbę, 35 naczyń ceramicznych, 22 elementy stroju ludowego, 8 tkanin i wiele innych przedmiotów związanych z życiem codziennym wsi sieradzkiej.
Najliczniejszą grupę eksponatów w Dziale Etnografii tworzą muzealia ukazujące twórczość ludową: rzeźbę, malarstwo, papieroplastykę, ceramikę i kowalstwo artystyczne. Muzeum Okręgowe w Sieradzu posiada bogatą kolekcję rzeźby ludowej, w skład której wchodzą prace uznanych sieradzkich twórców, m.in. Szczepana Muchy ze wsi Szale (117 rzeźb), Stanisława Korpy z Rudy (50 rzeźb) i Jerzego Kaczmarka z Wróblewa (62 rzeźby). Licznie reprezentowane są również prace innych rzeźbiarzy, m.in. Stanisława Bakowicza z Sieradza, Czesława Czekalika ze Stoczek, Stanisława Fuchsa z Wróblewa, Antoniego Poleskiego ze Zduńskiej Woli, Adama i Kazimierza Stefańskich ze Szczesi, Wacława Laskowskiego z Zagórza lub Stanisława Krzyżańskiego ze wsi Zawady.
Jednak chyba najciekawsza jest grupa rzeźb ołtarzowych: Chrystusa, św. Wawrzyńca i św. Floriana wykonanych w 1933 r. przez Łuksza Pijankę z Klonowej dla miejscowej kaplicy. Rzeźby te, o wysokości 100-110 cm, są polichromowane i odznaczają się dużą ekspresją. W pracach Pijanki, rzeźbiarza samouka, widoczna jest inspiracja barokową sztuką sakralną znaną mu z okolicznych kościołów.
Sieradzkie Muzeum posiada bogatą kolekcję obrazów o tematyce religijnej z końca XIX i początków XX w. W większości pochodzą one z pracowni częstochowskich oraz innych ośrodków pątniczych (Gidle, Piekary Śląskie). Z współczesnego malarstwa ludowego najciekawsze i najbardziej wartościowe są prace Stanisława Korpy. Muzeum ma w swych zbiorach 37 obrazów tego artysty.
W zbiorach etnograficznych sieradzkiego Muzeum najliczniejsza jest bez wątpienia kolekcja wycinanki ludowej, którą tworzy aż 1243 muzealiów. Zgromadzono zostały prace najwybitniejszych i najciekawszych sieradzkich wycinankarek, m.in. Józefy Chaładaj z Monic, Nepomuceny Antończak z Bogumiłowa, Marianny Balcerzak z Woli Bałuckiej, Rozalii Ciapy z Mnichowa, Józefy Dominiak z Bogumiłowa, Józefy Furmańskiej z Wiechucic, Wandy Gaweł z Dobronia, Rozalii Makówki z Monic, Rozalii Mosińskiej z Ldzania, Marii Ograbek z Monic, Marii Pawlak z Monic, Rozalii Ślipek z Monic oraz Stanisława Korpy z Rudy. Kolekcja wycinanek, tworzona systematycznie od końca lat 40-tych XX w., ukazuje proces zmian zachodzących w tej dziedzinie sztuki ludowej. W zbiorach znajdują się także wycinanki łowickie, kurpiowskie, opoczyńskie, sannickie i rawskie pozyskane głównie w latach 60-tych.
Równie bogata jest kolekcja ceramiki, składająca się z 983 muzealiów. Tworzą ją prace Hieronima Muszyńskiego z Sieradza, Juliana Pertkiewicza z Sieradza, Feliksa Gruchota ze Stefanowa Barczewskiego, Antoniego i Tadeusza Tomalów z Sieradza, Andrzeja Kasperka z Chojnego, Jana Wierzbickiego z Barczewa, Jana Ambroziaka z Sieradza, Józefa Ilika z Zduńskiej Woli oraz braci Serwecińskich. Pisząc o ceramice warto wspomnieć twórczość Jadwigi Grali z Burzenina. Artystka, pochodząca z rodziny burzenińskich garncarzy, tworzyła lepione ręcznie z gliny, zgrzebne i glazurowane, fantazyjne przedstawienia postaci zwierzęcych i ludzkich. W zbiorach muzealnych znajduje się 231 figurek autorstwa Jadwigi Grali.
W zbiorach etnograficznych Muzeum znajdują się liczne przykłady kowalstwa artystycznego. Są to w większości ozdobnie kute świeczniki, zawiasy pasowe oraz zdobione okucia do wozów i narzędzi. Prace kowali, takich jak Stefana Jabłońskiego i Tadeusza Porwikowskiego z Warty, Stanisława Kusia z Jasionnej, Władysława Kafla z Wrzącej, Stanisława Nowińskiego z Pstrokoni, Franciszka Korbana z Wągłczewa, Stanisława Plecińskiego z Widawy, Ignacego Łytki z Dzietrznik oraz Zdzisława Lignera z Słomkowa Suchego są najciekawszymi przykładami kowalstwa ludowego z naszego regionu.
Udało się również zgromadzić bogatą kolekcję sieradzkiego stroju ludowego i jego dodatków, na którą składa się 568 eksponatów. Dominuje strój kobiecy w odmianie sieradzkiej. Mniej liczniej reprezentowana jest odmiana dobrońska. Niestety brak jest stroju charakterystycznego dla okolic Klonowej. Szczególnie licznie reprezentowana jest kolekcja bogato haftowanych fartuchów w charakterystyczne motywy kwiatowe. Przy okazji warto wspomnieć o zbiorze wełnianych i lnianych tradycyjnych tkanin sieradzkich. Najciekawsze są barwne tkaniny o współczesnym zastosowaniu (kilimy, narzuty, bieżniki), nawiązujące do dawnych sieradzkich wzorów i kolorystyki, wykonane przez Józefę Chaładaj.
W zbiorach działu znajdują się także liczne eksponaty związane z tradycyjnym zdobnictwem ludowym. Mnogość form wykonywanych ozdób jest tak duża, że trudno ogarnąć całość tego zjawiska. Niewątpliwie równie ciekawe są zgromadzone muzealia związane z obrzędowością doroczną, takie jak: maski kolędnicze i zapustne, kołatki wielkanocne czy wianki świętojańskie.
Osobną grupę stanowią muzealia ukazujące codzienne życie mieszkańców sieradzkiej wsi. Szczególnie bogata jest kolekcja narzędzi służących do obróbki lnu i wełny oraz wykonywania tkanin. W muzealnych zbiorach równie licznie reprezentowane są narzędzia i wyroby kowalskie.
Od początku istnienia Muzeum były prowadzone badania terenowe, podczas których dokumentowano stan i zmiany zachodzące w kulturze ludowej mieszkańców wsi. Prace te uległy zintensyfikowaniu pod koniec lat 60-tych, kiedy to prowadzono liczne i szerokie penetracje w terenie związane z przygotowaniami do powstania skansenu. Niewątpliwie fakt ten zdeterminował na długie lata przedmiot dociekań sieradzkich etnografów.
W latach 1975–1977 pod kierunkiem mgr Elżbiety Delidy przeprowadzono badania terenowe nad stanem zachowania budownictwa drewnianego. Penetracje w terenie były prowadzone także pod kątem typowania obiektów budownictwa drewnianego i gospodarczego do planowanego Sieradzkiego Parku Etnograficznego. Prowadzono także poszukiwanie i pozyskiwanie sprzętów do ich wyposażenia. Badania te objęły dość rozległy obszar byłego województwa sieradzkiego i były prowadzone w ponad 30 wsiach: Leśnik, Księży Młyn, Glinno, Włyń, Grądy, Nobela, Mnichów, Dzigorzew, Pęczniew, Brodnia, Tomisławice, Siedlątków, Brzeg, Kolonia Raducka, Żychlin, Drobnice, Podkochlew, Kamionacz, Tyczyn, Ligota, Bobrowniki, Borzewisko, Chałupki, Podłężyce, Piaski, Ruda, Mała Wieś, Konopnica, Felinów, Chojne. W kolejnych latach (1978–1981) badania rozszerzono na wsie: Przywóz, Toporów, Kamion, Krzeczów oraz wsie położone w okolicach Burzenina.
W tym okresie przedmiotem badań, obok budownictwa, stała się także obrzędowość mieszkańców wsi. Niejako kontynuacją tego nowego kierunku były badania nad obrzędowością wsi dworskich: Kobierzycko, Tubądzin, Inczew, Słomków Mokry, które zostały przeprowadzone przez Małgorzatę Dziurowicz-Kaszubę i Elżbietę Polewiak w 1982 r. W latach następnych chętnie wracano do tego tematu, poszerzając zakres i obszar badań.
W 1993 roku prowadzono badania terenowe nad wystrojem wnętrz pt.: „Chata wiejska – dawniej i dziś”. Badania objęły następujące wsie: Ostrów, Brzeźnio, Dębołęka, Polków, Rzechta, Andrzejów, Gajewniki, Chojne, Bogumiłów, Męka, Dąbrówka, Barczew, Stefanów Barczewski i Monice. Dodatkowo w ramach projektu poszukiwano nowych twórców ludowych oraz pozyskiwano zabytki ruchome do Sieradzkiego Parku Etnograficznego.
W latach 1994–1995 podjęto kompleksowe badania dotyczące architektury we wsi i gminie Klonowa, prowadzone przez Bognę Ciesielską-Szynal. Badania te prowadzone były we współpracy z Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Łodzi w ramach projektu „Trwałość kulturowa w społecznościach lokalnych na przykładzie wsi z terenu Polski Środkowej”, finansowanego przez Komitet Badań Naukowych. Przedmiotem zainteresowania etnografów stały się bloki tematyczne: budownictwo, estetyka współczesnego ubioru, obrzędowość rodzinna i doroczna. Było to nawiązanie do badań przeprowadzonych w latach 1953–1963 pod kierunkiem prof. Kazimiery Zawistowicz-Adamskiej, a zarazem próba uchwycenia zachodzących zmian.
W 1991 roku zostało założone Archiwum Naukowe Działu Etnograficznego i Sieradzkiego Parku Etnograficznego. Znalazły się w nim przede wszystkim materiały z prowadzonych badań terenowych oraz dokumentacja inwentaryzatorska obiektów budownictwa ludowego.
Ważną częścią działalności Działu Etnografii jest upowszechnianie kultury ludowej poprzez organizowanie wystaw, konkursów, wygłaszanie prelekcji, prowadzenie lekcji muzealnych oraz organizację kiermaszów sztuki ludowej. Ten ostatni typ działalności był szczególnie popularny w latach 70-tych XX w. Muzeum już od lat 50-tych ściśle współpracowało z sieradzkimi twórcami ludowymi, sprawując nad nimi opiekę i promując ich twórczość w regionie oraz na terenie całej Polski.
W trakcie swego istnienia Dział Etnografii zrealizował ponad 100 wystaw. W połowie lat 90-tych sieradzkie Muzeum nawiązało współpracę z Muzeum Zachodnio-Kaszubskim w Bytowie. W 1995 r. w Bytowie zaprezentowana została wystawa pt.: Sztuka ludowa regionu sieradzkiego. W tym samym roku w sieradzkim Muzeum odbyła się wystawa zatytułowana Abecadło kaszubskie. Sztuka ludowa Kaszub ze zbiorów Muzeum Zachodnio-Kaszubskiego w Bytowie. Owa bliska współpraca zaowocowała powstaniem wspólnej wystawy pt.: Diabły i anioły, podczas której prezentowano prace dwóch artystów: Szczepana Muchy i Józefa Chełmowskiego, rzeźbiarza i malarza z południa Kaszub. Współautorką scenariusza była mgr Bogna Ciesielska-Szynal. W latach następnych wystawa ta była prezentowana w muzeach w Polsce, a także w 1998 r. w Słoweńskim Muzeum Etnograficznym w Lublanie.
W 2009 roku wystawa pt.: Sieradzka wycinanka ludowa, zorganizowana ze zbiorów własnych Muzeum była prezentowana podczas dni poświęconych kulturze polskiej w Terni we Włoszech.
Warto wspomnieć, że od lat 50-tych do początków 90-tych Muzeum zorganizowało prawie 200 wystaw objazdowych, które w przeważającej większości były ekspozycjami etnograficznymi. Wystawy te były prezentowane przede wszystkim w szkołach, domach kultury, świetlicach wiejskich i przyzakładowych.
W latach 2008–2011 realizowany był program edukacyjny z zakresu kultury ludowej pt.: „Krzesiwo” przy wsparciu finansowym MKiDN. Było to przede wszystkim przedsięwzięcie edukacyjne ukierunkowane na młodego odbiorcę. W ramach projektu przeprowadzono ponad 500 zajęć przybliżających wybrane zagadnienia z zakresu folkloru, sztuki i kultury ludowej oraz tradycyjnego rękodzieła. Spotkania z twórcami i rękodzielnikami ludowymi miały zazwyczaj formę praktycznych pokazów warsztatu artystycznego oraz dawnych technik i czynności gospodarskich. Młodzież biorąca udział w zajęciach była nie tylko biernym obserwatorem, ale zyskiwała możliwość aktywnego uczestniczenia. W zajęciach tych wzięło udział ponad 10000 dzieci i młodzieży.
Na przestrzeni lat w sieradzkim Muzeum pracowało wielu etnografów, m.in.: Elżbieta Delida (1968–1980), Wiesława Pawlak (1974–1975), Małgorzata Dziurowicz-Kaszuba (1978–1985), Elżbieta Polewiak (1980–1987), Joanna Kurowicz-Kalisz (1985–1999), Bogna Ciesielska-Szynal (1988–1998), Janusz Parada (1991–1993), Beata Sośnicka (1998–2007), Paweł Kieroń (od 2007).
Szybki proces urbanizacji wsi i postępujący zanik kultury ludowej uświadomił konieczność zorganizowania ochrony krajobrazu kulturowego charakterystycznego dla Ziemi Sieradzkiej. Już w latach 60-tych z inicjatywy Zofii Neymanowej, ówczesnej dyrektorki sieradzkiego Muzeum, pojawiła się koncepcja powołania do życia nowej placówki muzealnej o charakterze skansenowskim. Pod koniec lat 60-tych przeprowadzono badania terenowe na terenie sieradzkiego, wieluńskiego, łaskiego, wieruszowskiego, pajęczańskiego oraz radomszczańskiego, podczas których wytypowano grupę obiektów do planowanego muzeum.
W 1972 r. przygotowana została przez Zofię Neymanową i Annę Korytowską wstępna koncepcja budowy skansenu. Została ona zawarta w opracowaniu zatytułowanym: „Studium Programowe Sieradzkiego Parku Etnograficznego”. Już 13 listopada 1972 r. Muzeum zakupiło wiatrak „koźlak” z Ludwina (powiat Wieruszów). 22 grudnia 1972 r. otrzymano w darze lamus z Brodni przekazany przez Klucz Zakładów Przemysłu Rolnego PGR w Łodzi.
Dzięki usilnym zabiegom Zofii Neymanowej już w 1973 r. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w Sieradzu podjęło decyzję o utworzeniu Sieradzkiego Parku Etnograficznego (uchwała nr 91/516/73 z dnia 26 stycznia 1973 r.), wyznaczając pierwotną lokalizację na nadwarciańskich łęgach. Termin rozpoczęcia przedsięwzięcia wyznaczono na 1975 r. W zachowanej korespondencji do 1975 r. posługiwano się także nazwą „Muzeum Budownictwa Ludowego w Sieradzu”. Było to uzasadnione, gdyż docelowo przyszły skansen miał być jednostką samodzielną, niezależną od sieradzkiego Muzeum. Pod koniec 1973 r. Muzeum nabyło kolejne obiekty przeznaczone dla przyszłego skansenu. Był to wiatrak z Pajęczna, Chałupa z Rudy, zagroda tatarska z Stobiecka Miejskiego (pow. radomszczański), stodoła z Mnichowa, chałupa z Kamionacza oraz chałupa wąskofrontowa z Unikowa-Kolonii. Docelowo wszystkie te obiekty planowano przenieść na teren skansenu do 1975 r.
Jednocześnie rozpoczęła się pierwsza faza budowy skansenu, polegająca na stworzeniu bazy konserwatorsko-remontowej. W latach 1974–1975 na sieradzkich łęgach, w sąsiedztwie Wzgórza Zamkowego przeniesiono „Dom Tkacza” z Zgierza. Miał on stanowić zaplecze dla pracowników realizujących budowę skansenu. W przyszłości planowano powołanie dużej pracowni konserwatorskiej pracującej na rzecz skansenu, Muzeum Sieradzkiego oraz innych placówek muzealnych na terenie województwa łódzkiego.
Wydawało się, że wszystko jest na najlepszej drodze. Jednak reforma administracyjna z 1975 r. zastopowała proces tworzenia nowej instytucji, a sama koncepcja budowy skansenu zawisła w próżni.
Do idei powołania skansenu wrócono pod koniec 1977 r. Wtedy też zapadła decyzja Głównego Architekta Województwa Sieradzkiego, wyznaczająca nową lokalizację skansenu pomiędzy wsią Woźniki (dziś wieś w granicach administracyjnych miasta Sieradza) a wsią Stawiszcze. Docelowo teren skansenu miał objąć około50 hagruntów. Niewątpliwymi zaletami takiej lokalizacji było położenie przy trasie E12 o dużym natężeniu ruchu, bliskość centrum Sieradza (5 km) i Zduńskiej Woli (8 km) oraz sąsiedztwo zajazdu „Na Półboru” (w odległości ok.1,5 km). Dodatkowym walorem wytypowanego miejsca było ciekawe, zróżnicowane ukształtowanie terenu (wzniesienie terenu, ciek wodny, bliskość lasu).
W latach następnych miano przystąpić do budowy skansenu. Na początku miał powstać sektor dworski. Część ta miała sąsiadować z zajazdem „Na Półboru” i obejmować następujące obiekty: dworek z Dąbrówki (koniec XVIII w.), karczmę z Zadzimia (koniec XVIII w.), lamus dworski z Brodni (1746 r.) oraz wiatrak (do wyboru z Mokrska, Ożarowa lub Chotowa). Sektor dworski planowano udostępnić dla zwiedzających w pierwszej kolejności. W kolejnych latach miały powstać następne sektory. Planowano zbudowanie dwóch wsi: polnej i leśnej, jako najbardziej charakterystycznych dla regionu sieradzkiego. W obrębie wsi polnej miały znaleźć się: chałupa z Rudy z pocz. XX w., zagroda „tatarska” (budynek mieszkalny, gospodarczy i stodoła pod jednym dachem) z wsi Stobiecko Miejskie z ok. 1885 r., chałupa z Kamionacza (koniec XIX w.), spichlerz z Zapusty Małej (pocz. XIX w.), stodoła ze wsi Mnichów z XVIII w., chałupa wąskofrontowa z Unikowa-Kolonii, piec chlebowy, wolnostojący ze wsi Kopyść 1955 r., młyn wodny ze wsi Kiełczygłów z 1921 r., kościół ze wsi Wartkowice z 1719 r. oraz kuźnia (?). Wieś leśną miały tworzyć następujące obiekty: budynek gospodarczy ze wsi Przedłęcze (koniec XIX w.), budynek gospodarczy z wsi Wiertelaki (pocz. XX w.), spichlerz, tzw. „kumora”, ze wsi Brąszewice, zagroda i budynek gospodarczy z wsi Szale z poł. XX w., stajnia z wsi Felinów z końca XIX w., chałupa z wsi Lipie z 1850 r. oraz olejarnia z wsi Czajków.
Początek lat 80-tych to okres burzliwy i niesprzyjający: trwający kryzys i rygory stanu wojennego sprawiły, że budowa sieradzkiego skansenu została czasowo zawieszona, a następnie odłożona. Kiedy w połowie lat 80-tych wrócono do projektu postanowiono stworzyć muzeum skansenowskie z mniejszym rozmachem. Podział na sektory dworski, wsi polnych i leśnych miał być jednak w okrojonej formie zachowany. Kolejny raz ulega zmianie planowane umiejscowienie skansenu. Wrócono do pierwotnej lokalizacji: punktem wyjścia stał się przeniesiony już „Dom Tkacza”, w którym miała się mieścić administracja oraz planowano zorganizowanie ekspozycji tkackiej (od tkactwa ludowego do weberskiego). Skansen miał się stopniowo rozbudowywać na nadwarciańskich łęgach w pobliżu Wzgórza Zamkowego.
19 sierpnia 1986 r. zostało wydane wskazanie lokalizacyjne podpisane przez Kazimierza Cłapkę – wojewodę sieradzkiego, potwierdzające umiejscowienie skansenu na terenie łęgów. Od tego momentu prace związane z budową skansenu uległy przyspieszeniu. Już 17 stycznia 1987 r. Henryk Antosiak, nowy wojewoda sieradzki, podejmuje decyzję o rozpoczęciu planowanej inwestycji. Wtedy też potwierdzono, że nazwa nowej placówki będzie brzmieć: Sieradzki Park Etnograficzny.
Wieloletnie opóźnienia okazały się katastrofalne. Znacząca część zakupionych obiektów pozostałych w terenie uległa bezpowrotnie zniszczeniu w wyniku pożarów lub samowolnych rozbiórek. Nie lepszy okazał się los obiektów składowanych na terenie bazy remontowej przy ul. Podrzecze. W wyniku niewłaściwego przechowywania przez lata podlegały one postępującej degradacji. Kiedy przystąpiono do realizacji projektu okazało się, że wiele z tych obiektów zachowało się już tylko w formie szczątkowej lub uległo bezpowrotnie zniszczeniu.
Przy „Domu Tkacza” na przekazanym terenie zrekonstruowano jako pierwszą zagrodę Szczepana Muchy ze wsi Szale, jednego z najwybitniejszych sieradzkich rzeźbiarzy ludowych. Zagroda wraz z znajdującym się wyposażeniem i pracami artysty została zakupiona już w 1985 roku. W następnych latach trwały prace nad przenoszeniem kolejnych obiektów. Już w roku następnym zrekonstruowano spichlerz z Brąszewic. W latach 1989–1992 przeniesiono chałupę szerokofrontową z Męki. Do 1994 r. na terenie skansenu znalazły się kolejne obiekty: stodoła z Rudy i obórka z wozownią ze wsi Wiertelaki. Wszystkie te obiekty zgrupowane wspólnie stworzyły sieradzką zagrodę z II poł. XIX w. W 1993 r. skansen został otwarty dla zwiedzających. Jako pierwsza została udostępniona zagroda Szczepana Muchy. W następnym roku również w chałupie z Męki przygotowano wystrój wnętrz i uruchomiono ekspozycję.
W 1995 r. doszło do nieszczęścia: spłonęła częściowo chałupa z Męki i spichlerz z Brąszewic, natomiast prawie doszczętnie zniszczeniu uległa stodoła z Rudy. Utracono liczne eksponaty będące aranżacją prezentowanych ekspozycji lub przechowywanych w budynkach. W tym samym roku dzięki wsparciu finansowemu Ministerstwa Kultury przystąpiono do odbudowy zniszczonych obiektów. W pierwszej kolejności odbudowano chałupę z Męki, a w następnym roku odtworzono również spichlerz oraz stodołę. Dodatkowo w 1997 roku zbudowana została drewniana wiata, pod którą zaczęto eksponować pozyskane narzędzia rolnicze. Także rok 1997 nie był szczęśliwy w historii sieradzkiego skansenu. Powódź stulecia spowodowała częściowe zatopienie terenu skansenu. Woda wdarła się do magazynów etnograficznych zlokalizowanych w piwnicach Domu Tkacza. I tym razem zniszczeniu uległo wiele muzealiów. Wtedy też zapadła decyzja o likwidacji magazynów w tej części budynku.
Ostatnie lata to nienajlepszy czas dla sieradzkiego skansenu. Zmniejszające się z każdym rokiem nakłady sprawiają, że placówka boryka się z wieloma trudnościami. Pomimo to na terenie Sieradzkiego Parku Etnograficznego pojawiły się obiekty małej architektury wiejskiej: rekonstrukcja kapliczki z Kliczkowa Małego (2008 r.) i pieca chlebowego z wsi Kopyść (2009 r.).
Na koniec 2011 r. w zbiorach Sieradzkiego Parku Etnograficznego znajduje się 553 pozycji. Najważniejszą część kolekcji tworzy grupa 167 eksponatów związanych z osobą rzeźbiarza Szczepana Muchy, w tym 81 rzeźb. Równie ciekawa jest kolekcja obrazów religijnych w liczbie 31 pozycji. Osobną grupę stanowi 105 eksponatów, stanowiących wyposażenie kuźni. W zbiorach skansenu znajdują się również meble, sprzęty i narzędzia gospodarstwa domowego oraz maszyny rolnicze.
Od kilku lat w okresie od maja do października na terenie Sieradzkiego Parku Etnograficznego odbywają się cykliczne imprezy folklorystyczne. Najważniejszą z nich jest niewątpliwie odbywający się corocznie, od 2008 r., Spotkania Folklorystyczne Polski Centralnej „Od Kujawiaka do Oberka – autentyzm i inspiracje”. Przegląd ten wpisał się już na stałe w kalendarz najważniejszych imprez folklorystycznych województwa łódzkiego. Spotkania te gromadzą licznych artystów i zespoły ludowe z terenu całego województwa oraz przyległego powiatu kaliskiego (województwo wielkopolskie). Prezentujący się wykonawcy zyskali możliwość nie tylko przedstawienia swoich dokonań, ale także spotkań i wymiany doświadczeń. Gromadząca się publiczność dostała szansę poznania i obcowania z folklorem Ziemi Sieradzkiej oraz innych regionów.
Poza corocznie organizowanymi Spotkaniami Folklorystycznymi w okresie letnim w sieradzkim skansenie organizowane są liczne imprezy folklorystyczne dla mieszkańców miasta. W 2009 r. odbyło się 7 spotkań w ramach cyklu „Wiosna na Ludowo w Sieradzkim Skansenie” i „Artystyczna Jesień w Skansenie”. W następnym roku zorganizowano w okresie letnim 10 imprez pod wspólnym tytułem „Weekendowe Spotkania z Folklorem, Sztuką i Rękodziełem Ludowym”. Występom zespołów ludowych towarzyszyły spotkania z twórcami i rękodzielnikami ludowymi. Również w 2011 r. zorganizowano cykl imprez pod wspólnym tytułem „Spotkania z Kulturą Ludową”. Tym razem odbyło się 8 imprez. Zostały one zorganizowane według wzorów z lat ubiegłych. Zostały one dodatkowo wzbogacone o nowy element jakim było prezentowanie mini-wystaw ukazujących wybrane segmenty kultury ludowej. Owe wystawy organizowane były w oparciu o muzealia dotychczas nie pokazywane.
W latach 2007–2011 Sieradzki Park Etnograficzny odwiedziło ponad 16 tys. zwiedzających i publiczności biorącej udział w odbywających się tam imprezach folklorystycznych.
Paweł Kieroń